کنشگریِ‌ قانونی‌ و صلح‌آمیز در نافرمانی مدنی: «نافرمانی ‌مدنی» در نظریۀ ‌عدالت‌ جان‌ رالز

نافرمانی ‌مدنی در نظریۀعدالت جان‌رالز، کنش‌ اعتراض‌آمیز شهروندان نسبت به برخی از قانون‌ها و سیاستگذاری‌های ناعادلانه در حکومت‌های دموکراتیک با هدف اصلاح و یا تغییرآن، برپایۀ قانون اساسی از راه‌های خردمندانه و صلح‌آمیز است. رالز نافرمانی مدنی را بر بنیان‌های فلسفی- اخلاقی استوار می‌سازد و ضمن توجیه آن برمبنای‌دواصل عدالت، نقش این کنش مدنیِ عاری از خشونت را مورد بحث قرار می‌دهد. او نافرمانی مدنی را به‌عنوان کنشی قانونی و اخلاقی موّجه می‌داند، زیرا این اقدام در‌برابر بی‌عدالتی، ناکارآمدی اقدامات قانونیِ دیگر و با پذیرش برخی محدودیت‌های ناگزیر، به‌عمل درمی‌آید. این کنش برمدار گسترش آزادی‌ها، عقلانیت، واقع‌گرایی و اجماع هم‌پوشان شکل می‌گیرد. بدین‌سان، نافرمانی مدنی حرکتی دموکراتیک با هدف اصلاح پاره‌ای از قانون‌ها و ساختارها است و نمی‌تواند کنشی ستیزه‌جویانه باشد. ‌این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیل مفهومی و ارزیابی انتقادی براساس فلسفۀ تحلیلی، به‌تبیین و نقد موضوع نافرمانی مدنی در فلسفۀ سیاسی رالز می‌پردازد. برآیند این پژوهش آن‌است که اندیشه‌های رالز درمقام تعریف و تبیین اصول و ارکان فلسفی ـ اخلاقی و نیز ترسیم دقیق مرزهای نافرمانی مدنی از کنشگری‌های ستیزه‌جویانه، دارای سازگاری منطقی و استحکام نظری است. در برابر، رهنمودهای عینی و عمل‌محور او دراین‌باره، در مواردی با ابهام‌ها و کاستی‎هایی همراه است. رالز در ارائۀ این رهنمود‌ها از روشی یگانه پیروی نمی‌کند.